Choroba wrzodowa jest jedną z najczęściej występujących chorób przewodu pokarmowego i dotyczy żołądka lub dwunastnicy. Najistotniejszym czynnikiem, wpływającym na rozwój choroby jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori (H. pylori). Według WHO już 50% ludności świata jest nosicielem tej bakterii. W Polsce, zakażenie może dotyczyć 40-60% dorosłych ludzi.
Mówi się, że zakażenie H. pylori jest odpowiedzialne za występowanie 92% wrzodów dwunastnicy i 70% wrzodów żołądka.
Podstawą leczenia choroby wrzodowej jest odpowiednia farmakologia i zbilansowana dieta z uważnie dobranymi grupami produktów.
Choroba wrzodowa - co to?
Choroba wrzodowa dotyczy przewodu pokarmowego i charakteryzuje się występowaniem trawiennych wrzodów. Owrzodzenie jest ubytkiem ściany żołądka lub dwunastnicy sięgającym do błony podśluzowej lub do głębszych warstw przewodu pokarmowego. Wrzody prowadzą do stanu zapalnego i martwicy przejętej części przewodu pokarmowego. Najczęściej atakowanym miejscem są opuszki żołądka lub dwunastnicy, rzadziej dolny fragment przełyku i pętla dwunastnicy.
Choroba wrzodowa występuje u 10% populacji. Jest jedną z najczęściej występujących chorób przewodu pokarmowego. Wrzody mogą mieć predyspozycje do rodzinnego występowania, ale za częstszą przyczynę uznaje się zakażenie bakterią gram ujemną Helicobacter pylori.
Choroba wrzodowa - przyczyny
Wśród przyczyn występowania choroby wrzodowej wyróżnia się wiele elementów:
Najpoważniejszym jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori, które odpowiada za około 80% wszystkich wrzodów (zarówno żołądka jak i dwunastnicy). Bakteria prowadzi do uszkodzeń komórek błony śluzowej, a następnie do zapalenia. Dochodzi do zwiększenia wydzielanego kwasu solnego w żołądku i choroby wrzodowej. Do zakażenia H. pylori dochodzi w większości przypadków drogą pokarmową.
Czynniki genetyczne - ryzyko choroby jest większe u osób z grupą krwi 0 i u osób, których układ nie wytwarza antygenów grupowych do płynów ustrojowych.
Palenie papierosów - przy jednoczesnym zakażeniu H. pylori i nałogowym paleniu papierosów zwiększa się ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne - zażywane leki (np. naproksen, ibuprofen, aspiryna, diklofenak) mogą przyczyniać się do występowania choroby wrzodowej.
Mówi się o dodatkowych czynnikach, sprzyjających występowaniu choroby wrzodowej. Są nimi:
przewlekły stres,
picie nadmiernej ilości alkoholu,
regularne picie mocno parzonej kawy,
nagminne używanie ostrych przypraw.
Choroba wrzodowa - diagnoza
Rozpoznanie choroby wrzodowej jest możliwe przez lekarza gastroenterologa. Specjalista opiera się na informacjach z wywiadów lekarski i wyników badań. Badania brane pod uwagę to gastroskopia i histopatologia pobranych wycinków.
Wśród nieinwazyjnych testów wykrywania Helicobacter pylori, wymienia się:
test oddechowy,
test wykrywający antygeny Helicobacter pylori w kale,
test z krwi na obecność przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori.
Choroba wrzodowa - objawy
Niewielkie owrzodzenia mogą przebiegać bezobjawowo nie dając żadnych symptomów. Dopiero w przypadku gdy wrzody się powiększają chorym doskwierają regularne bóle brzucha o piekącym charakterze (przypominające uczucie zjedzenia ostrego posiłku). W godzinach porannych odczuwalne jest ssanie w okolicach żołądka. Pozostałymi objawami są nudności, zgaga, odbijanie, dyskomfort w nadbrzuszu i wymioty.
Nie należy ignorować wyżej wymienionych objawów. Choroba wrzodowa może mieć poważne powikłania. W przypadku zaobserwowania jednego lub więcej objawów należy zgłosić się do lekarza internisty lub lekarza gastroenterologa.
Choroba wrzodowa - leczenie
Podstawą leczenia choroby wrzodowej są leki. Z pomocą antybiotyków i środków zmniejszających ilość wydzielanego kwasu żołądkowego można doprowadzić do usunięcia zakażenia (eradykacji). Innymi preparatami stosowanymi w chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy są środki bez recepty, która zawierają magnez, wapno i związki glinu czyli tzw. środki zobojętniające sok żołądkowy.
Leki skutecznie radzą sobie z wrzodami żołądka lub dwunastnicy, ale w połączeniu z odpowiednią dietą stanowią kompleksową terapię. Dowiedz się jak powinna wyglądać dieta we wrzodach żołądka lub dwunastnicy z następnej części artykułu.
Choroba wrzodowa - dieta
Celem wprowadzenia odpowiedniej diety u chorych z wrzodami żołądka lub dwunastnicy jest zagwarantowanie aby pokarm nie zalegał długo w żołądku i aby był łatwo przyswajalny. Spożywane posiłki mają ograniczać nadmierne wydzielanie soku żołądkowego i łagodzić stany zapalne błony śluzowej.
Choroba wrzodowa - zalecenia dietetyczne
Rezygnacja ze smażenia, grillowania, wędzenia i pieczenia bez przykrycia - wprowadzenie gotowania w wodzie, gotowania na parze i pieczenia pod przykryciem
Zamiast smażyć mięso, to upiecz w naczyniu żarodopornym przykrytym folią do pieczeniaUnikanie produktów wędzonych, grillowanych, zapiekanych i odsmażanych - korzystanie z produktów gotowanych
Zamiast kupować makrelę wędzoną, to kup szynkę gotowanąRezygnacja z jedzenia posiłków zimnych i gorących - spożywanie posiłków o temperaturze pokojowej
Zamiast jeść obiad bezpośrednio po przygotowaniu, to odczekaj 5-10 min aż troszkę ostygnieWprowadzenie regularnych posiłków w ciągu dnia spożywanych w spokoju i powoli
Zamiast czekać na uczucie dużego głodu, to jedz posiłki co 3-4h
Zamiast jeść 2-3x dziennie, przejdź na system jedzenia 4-5x w ciągu dniaZadbanie o kaloryczność diety i zawartość makro oraz mikroelementów w celu utrzymania optymalnej masy ciała i odżywienia organizmu
Zamiast jeść wszystko na oko, to poznaj swoje zapotrzebowanie kaloryczne i dopasuj do niego wielkość porcji posiłków- Zwracanie uwagi na ilość spożywanego tłuszczu, który nie będzie przekraczał 25-30% całkowitego zapotrzebowanie energetycznego
Zamiast korzystać z tłustego nabiału i tłustego mięso, to wybieraj produkty chude i odtłuszczone Częstsze spożywanie produktów zmniejszających wydzielanie soku żołądkowego
Częściej jedz chudy nabiał, jaja, chude mięso, masło, oleje roślinne, oliwa z oliwekUnikanie produktów wysokotłuszczowych
Nie jedz tłustego mięsa (wieprzowina, niektóre części wołowiny), tłustego nabiału, smalcu, oleju kokosowego i palmowegoCzęstsze spożywanie produktów zawierających niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT)
Częściej jedz oleje roślinne i tłuste ryby
Szczególnie istotny jest kwas linolowy obecny w oleju rzepakowymOgraniczenie spożycia błonnika pokarmowego
Unikaj kaszy gruboziarnistej, pieczywa pełnoziarnistego i makaronu ciemnego. Zamiast tego jedz drobne kasze, białe pieczywo, jasny makaron i ziemniaki.
Najlepszym źródłem błonnika pokarmowego dla chorych z wrzodami żołądka lub dwunastnicy są rośliny strączkowe i orzechy jednak w czasie zaostrzenia należy zrezygnować także z tych produktów.Unikanie surowych warzyw i owoców
Zamiast jeść warzywa i owoce na surowo, to obieraj je ze skórki i gotuj lub duś podając je np. w postaci musu- Ograniczenie kwaśnych owoców i soków
Zamiast decydować się na pomarańcze, mandarynki, kiwi lub inne kwaśne owoce, to wybierz owoce sezonowe bez kwaskowego smaku Unikanie mocnych przypraw
Zamiast używać dużych ilości pieprzu, chilli, curry i imbiru, to korzystaj z przypraw ziołowychSpożywanie minimum 1,5 L wody dziennie
Nie należy pić w trakcie posiłku bo zwiększa to zawartość treści jelitowej
Należy całkowicie wykluczyć napoje gazowaneRezygnacja z picia kawy i mocnej herbaty
Należy zrezygnować ze spożywanie alkoholu i z palenia papierosów
Tabela z produktami zalecanymi i niewskazanymi
PRODUKTY | ZALECANIE | NIEWSKAZANE |
Zboża | pieczywo jasne, mąka pszenna, kasza manna, kukurydziana, jęczmienna, płatki owsiane, ryż, makaron pszenny | pieczywo razowe, żytnie, grube kasze i makarony |
Nabiał | mleko, ser biały chudy, mozzarella light, kefir | sery podpuszczkowe, topione, pleśniowe, maślanka |
Jaja | gotowane na miękko, pasta jajeczna | gotowane na twardo, jaja sadzone i pozostałe smażone formy |
Mięso | chude mięsa: cielęcina, indyk, kurczak ryby: dorsz, mintaj, miruna, łosoś, pstrąg przetwory mięsne: szynka chuda i polędwica | tłuste mięsa: wieprzowina, wołowina, kaczka ryby: wędzone, smażone tłuste przetwory mięsne: wędliny i wyroby wędliniarskie |
Tłuszcze | masło, margaryna miękka, chuda śmietana, olej rzepakowy, słonecznikowy, oliwka z oliwek | śmietana wysokotłuszczowa, smalec, słonina, boczek, margaryny twarde |
Ziemniaki | gotowane, w postaci puree | frytki z głębokiego oleju, frytki pieczone, placki ziemniaczane, chipsy |
Warzywa | gotowane, pieczone pod przykryciem: marchew, pietruszka, seler, buraki, szpinak, kalafior, dynia, pomidor, papryka, pieczarki, cukinia, bakłażan na surowo: zielona sałata, pomidor bez skórki | kapusta, ogórki, rzodkiewka, rzepa, szczaw, grzyby, warzywa strączkowe (fasola, ciecierzyca, groszek, soja) |
Owoce | dojrzałe bez skórki, gotowane: jabłka, gruszki, banany truskawki, jagody, morele | wszystkie owoce surowe i suszone, śliwki, czereśnie, agrest, kiwi, pomarańcze, mandarynki |
Cukier i | cukier, miód, syrop klonowy, syrop z agawy, dżemy 100%, kakao, biszkopty | słodycze sklepowe, wyroby cukiernicze |
Przyprawy | ziołowe: wszystkie wanilia, sól, cukier, erytrytol | pieprz czarny, pieprz cayenne, papryka ostra, papryka chilli musztarda, ketchup, chrzan, sos BBQ, ocet, maggi, kostki rosołowe, gotowe przyprawy |
Potrawy mięsne | gotowane w wodzie, gotowane na parze, pieczone pod przykryciem, w folii, w rękawie, pulpety, bez obsmażania, podpiekania na chrupko | smażone, grillowane, wędzone i pieczone w tradycyjny sposób |
Desery | kompoty owocowe, galaretki, kisiele, budynie, musy. jogurty owocowe i sałatki owocowe na ciepło | desery z orzechami, czekoladą, alkoholem |
Napoje | słaba herbata, mleko, woda mineralna niegazowana | mocna herbata, kawa naturalna, napoje alkoholowe, napoje gazowane, czekolada, kakao |
Polecany dietetyk:
Bhealthy Dietetyk Hubert Wojarski - poznaj dietetyka klinicznego, który zajmuje się chorobą wrzodową.
Przykładowy jednodniowy jadłospis
Pobierz przykładowy jeden dzień diety, który wspomoże Cię w dążeniu do lepszego stanu zdrowia!