Trądzik to choroba dotykająca ludzi w każdym wieku. Najczęściej występującym jest trądzik pospolity (inaczej trądzik młodzieńczy), który dotyczy osób w wieku dojrzewania tj. 12-25 lat. Przyczyną występowania trądziku mogą być zmiany hormonalne, zaburzające pracę gruczołów łojowych. Efektem tego jest pojawianie się wyprysków na skórze twarzy, dekoltu i pleców. Wokół powstałych zmian skóra może być zaczerwieniona i nabrzmiała. W przypadku cięższego przebiegu trądziku często występują także stany zapalne, mające bezpośredni wpływ na zdrowie całego organizmu.
Pozornie niewinny trądzik może przerodzić się w uciążliwą chorobę przewlekłą. Następstwem jest wtedy leczenie farmakologiczne, pielęgnacja skóry i leczenie dietetyczne skierowane specjalnie na cerę trądzikową z uwzględnieniem indywidualnych tolerancji pokarmowych.
Spis treści
Trądzik - przyczyny występowania
Trądzik - przyczyny występowania
Przyczyny rozwoju trądziku nie są jednoznaczne. Najczęściej jednak przyczyną pojawienia się trądziku jest nadmiar sebum. To zjawisko wynika głównie ze zmian hormonalnych, które następują między innymi w okresie dojrzewania. Niestety trądzik nie dotyka tylko osób w wieku młodzieńczym - negatywne zmiany hormonalne mogą występować u ludzi w każdym wieku. Mężczyźni są bardziej narażoni na cięższy przebieg zmian trądzikowych niż kobiety. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na zmiany w stężeniu hormonów jest stres na jaki jesteśmy narażeni każdego dnia. Nasilone objawy trądziku możemy zatem obserwować w każdej chwili.
Co przyczynia się do występowania trądziku?
-
Zła dieta,
-
Przewlekły stres,
-
Przemęczenie,
-
Zła pielęgnacja skóry.
Trądzik - jak leczyć?
W przypadku występowania częstych zmian skórnych warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem. Do dermatologa potrzebne jest skierowanie, chyba że korzysta się z usług lekarza prywatnego.
Postępowanie farmakologiczne jest zależne od rodzaju trądziku i przebiegu choroby. Poza lekami można wspomagać się zabiegami kosmetologicznymi, pielęgnacją skóry, odpowiednią dietą oraz poradami psychologicznymi. Warto wiedzieć, że nieodpowiednie podejście do diety może nasilać problemy skórne i niwelować pozostałe elementy leczenia choroby. Dlatego tak istotne jest dobranie odpowiedniego sposobu żywienia.
Polecane artykuły:
Brak miesiączki a dieta - dowiedz się jaki wpływ na Twój cykl miesiączkowy ma dieta
Stres a odchudzanie - poznaj relacje pomiędzy stresem a zdolnościami do odchudzania
Trądzik - dieta
Dietoterapia trądziku opiera się na diecie przeciwzapalnej z dużą zawartością antyoksydantów i niskim ładunkiem glikemicznym. Wyciszenie stanów zapalnych na skórze twarzy, dekoltu i pleców jest możliwe, ale tylko za sprawą stałej zmiany nawyków żywieniowych. Diety na trądzik nie należy traktować jak "miesiąc na diecie i po sprawie". Istotne są dożywotnie zmiany nawyków żywieniowych by zapobiegać nawrotom trądziku.
Masa ciała
Nasilenie objawów trądziku może występować częściej u osób z nieprawidłową masą ciała.
Osoby z otyłością, czyli podwyższonym BMI mają zwiększone ryzyko zachorowania na trądzik i częściej obserwują nasilenie objawów skórnych. W przypadku otyłości należy wprowadzić dietę z deficytem kalorycznym, która posłuży za podstawę do osiągnięcia prawidłowego BMI czyli 18,5–24,9 (kg/m2).
Osoby niedożywione lub z niedowagą, czyli z obniżonym BMI mogą obserwować nasilenie objawów trądziku i pozostałych powikłań dermatologicznych takich jak suchość skóry, meszek, ścieńczenie włosów. W przypadku niedowagi należy wprowadzić dietę z neutralnym lub dodatnim bilansem kalorycznym, której celem będzie osiagnięcie prawidłowego BMI czyli 18,5–24,9 (kg/m2).
Osiągnięcie i utrzymanie prawidłowej masy ciała jest bardzo istotne z punktu widzenia osoby borykającej się z jakąkolwiek chorobą. Nieprawidłowa masa ciała to dodatkowe obciążenie dla organizmu.
Nabiał
Częstym czynnikiem, który wywołuje nasilenie objawów trądzikowych jest mleko i jego przetwory (nabiał). Nie każdy chory jednakowo reaguje na spożycie nabiału. Niektórzy obserwują nasilenie stanów zapalnych na skórze twarzy po spożyciu jednej, małej porcji nabiału. Inni zaś nie reagują na spożywanie nabiału w ogóle. Istotnym jest sprawdzenie indywidualnej tolerancji produktów mlecznych.
Wprowadzajac dietę przeciwtrądzikową, na początku warto ograniczyć nabiał do minimum. Następnie należy rozszerzać dietę o kolejne porcje chudego nabiału sprawdzając jaka ilość nabiału jest dobrze tolerowana.
Niezależnie od tolerancji nabiału należy wykluczyć pełnotłuste produkty mleczne:
-
Twarożek sernikowy, Twarożek tłusty
-
Śmietana i Śmietanka
-
Mleko 3,2%
-
Ser żółty
- Masło
Chude produkty mleczne, które warto wprowadzić do diety jeśli indywidualna tolerancja na to pozwala:
-
Twarożek chudy
-
Jogurt naturalny 0%
- Jogurt grecki, Jogurt islandzki SKYR
-
Mleko 1,5%
- Kefir 1,5%
-
Ser mozzarella light
- Serek wiejski light
Istotniejszym czynnikiem nasilającym objawy trądzikowe od nabiału może być laktoza. W trakcie diety przeciwtrądzikowej sprawdź czy nabiał bez laktozy wpływa na zmniejszenie objawów trądziku.
Mięso
Ze względu na częste ograniczenie nabiału głównym źródłem białka zwierzęcego w diecie trądzikowej może być mięso. Nie każdy rodzaj mięsa stanowi jednak dobre źródło białka dla osób borykających się z trądzikiem. Niezmiernie istotnym jest ograniczenie tłustego mięsa (mięsa czerwonego i tłustych części mięsa drobiowego). Tłuszcz zwierzęcy (z tłustego mięsa i tłusutego nabiału) zawiera nasycone kwasy tłuszczowe, które stanowią prozapalny element naszej diety. Dlatego tak istotnym jest ograniczenie tłustego mięsa na rzecz mięsa chudego.
Ryby
W odróżnieniu od mięsa, ryby powinny być spożywane w wersji tłustej. Powodem jest duża zawartość kwasów tłuszczowych omega-3, które są przeciwzapalnym elementem naszej diety i stanowią nieodłączną część dietoterapii trądziku. Ryby takie jak łosoś, makrela i śledź powinny znaleźć się w jadłospisie 1x w tygodniu. Jedna tygodniowa porcja to 100-200g surowej tłustej ryby.
Warzywa i owoce
Roślinne składniki diety są bardzo ważnym elementem dietoterapii trądziku. Surowe warzywa i owoce ze skórką oraz z pestkami stanowią bardzo dobre źródło błonnika pokarmowego, który przyczynia się do obniżenia ładunku glikemicznego posiłków.
Ogół warzyw i owoców jest świetnym dodatkiem do diety. Są jednak konkretne rośliny, które wykazują szczególnie dobre działanie w diecie przeciwtrądzikowej i powinny znaleźć się w jadłospisie każedgo dnia. Należą do nich:
-
Ciemnozielone warzywa (sałata, szpinak, jarmuż, brokuł, szczypior, koper, cukinia, ogórek)
-
Pomarańczowe i żółte warzywa (marchew, papryka)
-
Owoce jagodowe (truskawki, maliny, jagody, borówki)
Wysokocukrowe owoce powinny być ograniczone w diecie przeciwtrądzikowej, ale mogą stanowić okresowy dodatek do diety. Wysokocukrowy banan nie jest całkowicie zakazanym owocem, zwłaszcza jeśli występuje on w pełnowartościowym posiłku np. w towarzystwie płatków owsianych, jogurtu i orzechów.
Oleje, oliwy, masło, margaryna
Źródła tłuszczu wykorzystywane w kuchni to bardzo ważny element wspomagania leczenia trądziku. Docelowo należy ograniczyć tłuszcz zwierzęcy do minimum. Oznacza, to że masło nie jest polecanym smarowidłem na kanapki. Znacznie lepiej sprawdzi się margaryna miękka (minimum 45% tłuszczu). Najlepszym rozwiązaniem będą jednak pasty warzywne (np. hummus) lub skrapianie pieczywa oliwą z oliwek.
Kiedy mowa o wyborze oleju to najczęściej polecanym jest olej lniany lub olej z wiesiołka. Są to niecodzienne wybory, ale mogą stanowić znakomite uzupełnienie leczenia trądziku, głównie przez przeciwzapalny charakter tych produktów i poprawę pracę gruczołów łojowych, zmniejszając łojotok.
Smażenie i pieczenie powinno odbywać się w towarzystwie oliwy z oliwek jako docelowego źródła tłuszczu poddawanego obróbce termicznej.
Pieczywo, makaron, kasza, ryż, ziemniaki
Produkty zbożowe to nieodłoączny element diety każdego człowieka (zdrowego i chorego). Nie należy bezpodstawnie wykluczać ze swojej diety pieczywa, makaronu, kaszy, ryżu ani ziemniaków. Zamiast tego należy dokonywać dobrego wyboru pod względem rodzaju produktu zbożowego - jest to szczególnie istotne przy diecie przeciwtrądzikowej, której założeniem jest utrzymanie niskiego ładunku glikemicznego.
Unikaj produktów ze zboża oczyszczonego i wybieraj produkty pełnoziarniste:
-
Pieczywo pszenne bez ziaren -> Pieczywo pszenne lub żytnie pełnoziarniste
-
Makaron jasny -> Makaron pełnoziarnisty
- Kasza drobna -> Kasza gruba np. gryczana lub jęczmienna pęczak
-
Ryż biały -> Ryż basmati
- Ziemniaki gotowane zjadane na ciepło -> Ziemniaki gotowane zjadane po ostudzeniu, Ziemniaki pieczone
Cukier, miód, syropy
Cukier, miód i syrop klonowy to naturalne źródła słodkiego smaku. W standardowej diecie mogą stanowić urozmaicenie podczas przygotowywania słodkich posiłków. W dietoterapii trądziku istotnym jest jednak niski ładunek glikemiczny, który przy spożyciu wyżej wskazanych produktów znacząco rośnie. Najlepszymi zamiennikami cukru, miodu i syropu klonowego w diecie trądzikowej są słodziki - moim ulubionym jest erytrytol. W ramach urozmaicenia warto stosować też syrop z agawy, który charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym i nie wpływa aż tak znacząco na zwiększenie ładunku glikemicznego słodkich potraw.
Czekolada i kakao
Kakao i wyroby kakaowe np. czekolada mogą stanowić bezpośredni czynnik nasilający objawy trądziku. Z doświadczenia w pracy z pacjentami z trądzikiem wywnioskowałem, że zdecydowana większość pacjentów negatywnie reaguje nawet na nieznacze ilości kakao w swojej diecie. Warto jednak samodzielnie przetestować tolerancje kakao i wyciągnąć indywidualne wnioski.
Ostre przyprawy
Ostre i bardzo intensywne przyprawy mogą wpływać na nasilenie objawów trądziku. Stosowanie papryczki chilli, płatków chilli, pieprzu carnego i pieprzu cayenne jest niezalecane. Podobnie wygląda sytuacja z gotowymi sosami np. musztardą, keczupem i majonezem, które u niektórych chorych mogą nasilać stany zapalne na skórze. Zdecydowanie bezpieczniejszym zamiennikiem ostrych przypraw są przyprawy ziołowe, a zamiennikami gotowych sosów są domowe wyroby np. sos koperkowy na bazie jogurtu.
Przekąski i fastfoody
Słone i słodkie przekąski należą do produktów wysokoprzetworzonych. Najczęściej dodaje się do nich ogrom soli, cukru lub tłuszczu. Wszystkie wymienione elementy stanowią prozapalny czynnik mogący nasilać objawy trądziku. Warto zatem ograniczyć gotowe przekąski do minimum, zastępujac je pełnowartościowymi posiłkami zjadanymi regularnie w ciągu dnia.
Fastfoody w większości należą do dań wysokoprzetworzonych, przygotowanych z produktów o nienajlepszej jakości z dodatkiem składników bezpośrednio nasilających zmiany skórne np. ostre przyprawy. Fastfoody to zazwyczaj dania przygotowywane na głębokim oleju podgrzewanym do bardzo wysokiej temperatury - ten czynnik samodzielnie wpływa na prozapalność pokarmu. Podczas starań o zredukowanie trądziku należy wykluczyć jedzenie fastfoodów i przygotowywać posiłki własnoręcznie stosując się przedstawionych wyżej zaleceń.
Witamina D3 i K2
Istotnym może się okazać suplementacją witaminą D3, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Stosowane dawki są zależne od aktualnego poziomu witaminy D3, który można sprawdzić za pomocą badania. Najczęściej stosowane dawki to wartości pomiędzy 2000, a 5000 IU. Jeśli wyniki badań nie wskazują niedoboru witaminy D3, to nie ma potrzeby jej suplementacji.
Witamina K2 wspomaga działanie witaminy D3. Dodatkowo jest aktywatorem transporterów wapnia do kości. Suplementacja witaminą K2 jest zatem idealnym uzupełnieniem suplementacji witaminy D3.
Wapń
Ze względu na częstość ograniczania nabiału, który jest głównym źródłem wapnia w diecie człowieka warto rozpatrzeć suplementację wapniem. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że jedząc nabiał każdego dnia nie ma potrzeby suplementacji wapniem bo spełnia się zapotrzebowanie na ten składnik mineralny w 100% bez większych trudności. Kiedy jednak następuje ograniczenie lub wykluczenie nabiału to problematyczne jest uzyskanie nawet połowy dziennego zapotrzebowania na wapń. W związku z tym najczęstszym zaleceniem dotyczącym suplementacji wapniem dla pacjentów z trądzikiem jest suplementowanie go w ilości 500 mg dziennie.
Omega-3
W celu uzyskania odpowiedniego stosunku kwasów n-6 do n-3 warto rozważyć suplementację kwasami omega n-3. Jeśli Twoja dieta zawiera tygodniową zalecaną ilość tłustych ryb (100-200g tygodniowo) to nie ma potrzeby suplementowania się kwasami omega n-3.
Oprócz tłustych ryb warto wprowadzić do diety oleje roślinne bogate w ten kwas tłuszczowy. Są nimi olej lniany i oliwa z oliwek.
Nawodnienie
Każdego dnia należy spożywać przynajmniej 1,5-2 L wody. Odpowiednie nawodnienie jest niezmiernie ważne w dietoterapii trądziku bo utrzymuje odpowiednie nawilżenie i elastyczność skóry. Ciekawostką jest, że aż 20-30% ogólnej zawartości wody w naszym organizmie mieści się właśnie w skórze.
Polecany dietetyk:
Bhealthy Dietetyk Hubert Wojarski - poznaj dietetyka specjalizującego się w dietoterapii trądziku i innych chorobach skóry
Podsumowanie
-
Powodem występowania trądziku może być nieodpowiednia dieta.
-
Leczenie trądziku powinno być holistyczne - farmakologia, pielęgnacja, dieta, styl życia
-
Wprowadzenie odpowiedniej diety ma na celu ograniczenie powstawania stanów zapalnych. Wykluczenia produktów/grup produktów są zależne od indywidualnych potrzeb chorego.
-
Trądzik nie zawsze wymaga leczenia farmakologicznego. Zawsze warto jednak wspomóc się zbilansowaną dietą.
Najczęściej zadawane pytania
-
Jakie są domowe sposoby na trądzik?
Najlepszym naturalnym i domowym sposobem na trądzik jest stosowanie odpowiedniej diety. Wprowadzenie nowych nawyków żywieniowych jest niezmiernie istotne w terapii trądziku.
-
Jak pozbyć się trądziku?
Najważniejszym elementem leczenia trądziku jest postawienie prawidłowej diagnozy, czyli poznanie przyczyny występowania zmian skórnych. Niezbędna może okazać się wizyta u lekarza dermatologa, stosowanie leków, odpowiednia pielęgnacja skóry i zdrowa dieta.
-
Kiedy znika trądzik młodzieńczy?
Trądzik młodzieńczy (inaczej pospolity) powstaje w wyniku zmian hormonalnych, zachodzących w wieku dojrzewania. Najczęściej znika po 19-stym roku życia. Aby zabezpieczyć się przed znaczącymi zmianami skórnymi i bliznami warto wprowadzić dobre nawyki żywieniowe w czasie trwania nasilonych objawów trądziku.
-
Jaka dieta leczy trądzik?
Zalecenia dietetyczne powinny być indywidualnie dopasowane do każdego chorego. Ogólne założenia diety trądzikowej to: przeciwzapalna, z dużą zawartością antyoksydantów i z niskim ładunkiem glikemicznym.
Literatura
- Westmoreland P, Krantz MJ, Mehler PS. Medical Complications of Anorexia Nervosa and Bulimia. Am J Med. 2016; 129(1): 30–37, doi: 10.1016/j.amjmed.2015.06.031, indexed in Pubmed: 26169883.
-
Li S, Cho E, Drucker A. M, et al. Obesity and risk for incident rosacea in US women. Journal of the American Academy of Dermatology 2018;6:1083-1087.
- Teległów, Aneta, et al. "Ocena wybranych parametrów biochemicznych i morfologicznych u młodych kobiet z trądzikiem pospolitym–doniesienie wstępne."
-
Strońska, Żaneta. "Zwyczaje żywieniowe u osób ze zmianami trądzikowymi." (2020).
- Śmietańska, Natalia, Wioleta Faruga-Lewicka, and Marek Kardas. "Czynniki wpływające na przebieg trądziku różowatego." Aesth. Cosmetol. Med 11 (2022): 161-166.